Yetişkinlikte Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

KLİNİK PSİKOLOG | RABİA YETİŞ

Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu (DEHB) fark etmek genellikle kolaydır: Sürekli hareket halinde olurlar, bir yerlere tırmanırlar, koştururlar ve dikkatleri çabuk dağılır. Peki ya yetişkinlerde?

Yetişkinlikte DEHB belirtileri çocuklardaki kadar belirgin olmayabilir. Gündelik yaşantımızda zaman zaman yaşadığımız dikkatsizlik, unutkanlık, huzursuzluk gibi durumlar acaba DEHB’in habercisi olabilir mi?

Yetişkinlikte DEHB Belirtileri Nelerdir?

Yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu şu şekillerde ortaya çıkabilir:
    •    Zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınma (rapor okumak, form doldurmak, uzun metinleri gözden geçirmek gibi)
    •    Dış uyaranlara karşı dikkat dağılması ve ilgisiz düşüncelerin araya girmesi
    •    Günlük işlerde unutkanlık (fatura ödemek, aramaları unutmamak vb.)
    •    Artmış fiziksel hareketlilik yerine içsel huzursuzluk hissi
    •    Yerinde duramama, sabırsızlık, söz kesme, ani para harcamaları veya aceleci ilişki kararları
    •    Bir işe başlamakta zorlanma, başlanan işlerin tamamlanamaması

Bu belirtiler zaman zaman herkes tarafından deneyimlenebilir. Ancak DEHB tanısı koyulabilmesi için bu belirtilerin birden fazla ortamda (ev, iş, sosyal ilişkiler gibi) ortaya çıkması ve kişinin işlevselliğini önemli ölçüde etkilemesi gerekir. Tanı koymak yalnızca bir uzmanın değerlendirmesiyle mümkündür.

Tanı Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

DEHB’in belirtileri, kaygı bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu ve duygudurum bozukluklarıyla benzeşebilir. Bu nedenle doğru tanı için kapsamlı bir değerlendirme gerekir. Ayrıca, yetişkinlikteki DEHB çoğu zaman çocukluk dönemindeki belirtilerin devamı olarak görülür ve eşlik eden başka psikolojik durumlarla (komorbidite) birlikte seyredebilir.

Yetişkinlikte DEHB Ne Kadar Yaygın?

Toplumda yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun görülme oranı yaklaşık %4 civarındadır. Son araştırmalar, DEHB’in sadece çocukluk dönemine özgü bir bozukluk olmadığını; yaşam boyu tanınması ve desteklenmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Tedavi ve Destek Süreci

Yetişkinlerde DEHB tedavisi çok yönlüdür. Uygulanabilecek yöntemler şunlardır:
    •    Yaşam tarzı düzenlemeleri
    •    Dikkat ve zaman yönetimi becerilerinin geliştirilmesi
    •    Gerektiğinde ilaç tedavisi (Metilfenidat, Atomoksetin, bazı trisiklik antidepresanlar)

Unutulmamalıdır ki bu sadece bir “dikkat sorunu” değildir. İş, akademik hayat, sosyal ilişkiler ve benlik algısı üzerinde ciddi etkiler bırakabilir. Ancak uygun destekle işlevsellik artırılabilir ve yaşam kalitesi önemli ölçüde iyileştirilebilir.

Sonuç

Yetişkinlikte dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, fark edilmesi zor ancak desteklenmesi mümkün bir durumdur. Eğer bu belirtiler günlük yaşamınızı etkiliyor ve kendinizi yönetmekte zorlanıyorsanız, bir ruh sağlığı uzmanına başvurmak yaşamınızda fark yaratabilir. Unutmayın, tanı ve tedavi için hiçbir zaman geç değildir.

⸻

Kaynakça
    •    American Psychiatric Association (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Text Revision (5th edition; DSM-5-TR).
    •    Kerig, P.K., Ludlow, A. & Wenar, C. (2012). Developmental Psychopathology: From Infancy Through Adolescence (6th edition). McGraw-Hill.
    •    National Institutes of Mental Health (2024). ADHD in Adults: 4 Things to Know. https://www.nimh.nih.gov/health/publications/adhd-what-you-need-to-know
    •    Torun, Y. N., Özşahin, A., Sütçigil, L. (2009). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun Yetişkinlikteki Yansımaları. Klinik Psikiyatri Dergisi, 12, 43-50.
    •    Türkiye Psikiyatri Derneği (t.y.). Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu. https://psikiyatri.org.tr